در هفته های اخیر آتش سوزی سرای ایکی قاپیلی، دالان میانی و دالان سقط فروشان از بحث های داغ بین دوستداران میراث فرهنگی و مدیران شهری بود و نگرانی ها را نسبت به وقوع حوادثی ناگوارتر در بخش های اعظم این بازار جهانی پررنگ ساخت.
دود غفلت از امنیت بازار این بار نه تنها به چشم بازاریان بلکه به چشم مسئولانی رفت که در مواقع مختلف به هنگام مطرح شدن مباحث امنیتی بزرگترین بازار مسقف جهان، توپ را به میدان یکدیگر انداخته و در نهایت از زیر مسئولیت رسیدگی به وضعیت بازار شانه خالی می کردند.
با توجه به قدمت بازار تبریز و معماری منحصر بفرد آن، حفظ و صیانت از این اثر تاریخی بی بدیل می بایست توسط بنیادی مرکزی متشکل از نهادهای دولتی و مدنی مدیریت شود که متاسفانه عدم وجود این بنیاد سال هاست به حلقه ای مفقوده در جامعه تبدیل شده است، این شرایط در حالی تداوم می یابد که در صورت طرح مسائل بنیادی اعم از رعایت استانداردهای جهانی، برخورد با متخلفین و تجهیز بازار با تاسیسات برق رسانی و اطفای حریق، نهادی واحد برای رسیدگی به موارد مذکور پاسخگو نیست و در صورت اقدام به هر کدام از آن ها می بایست نامه های عریض و طویلی ارائه کرد.
با توجه به اینکه بازار تاریخی تبریز در سال 89 در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده، لذا افق دید به این اثر بی بدیل می بایست جامع و تخصصی باشد، پایگاه جهانی بازار تبریز از جمله نهادهایی است که به صورت مستقیم با مسائل و چالش های این بازار تاریخی در ارتباط است اما کمتر کسی از وجود چنین نهادی باخبر است، چراکه براساس تجربه های گذشته عموما نهادهای متخصص ناشناخته می مانند.
از جمله خللی که به سبب عدم وجود بنیادی مرکزی در مدیریت امور بازار تبریز هویدا است، تحدید فعالیت های پایگاه جهانی بازار در راستای رسیدگی به مسائلی اعم از مشاغل در حال انقراض بازار تبریز، رسیدگی به تغییر شغل راسته های تخصصی و برخورد با متخلفین است که به جهت پراکندگی نظارت بر مسائل مذکور به دست نهادها و دستگاه های مختلف همواره ناکام مانده است.
حال با تکرار حادثه حریق به دلیل اتصال تاسیسات برق و قصورهای پی در پی برق منطقه ای در مدیریت این اتفاق در سرای ایکی قاپیلی طی دهه اخیر، سوی دیگری از نگرانی ها به سمت ضوابط و استانداردهای در نظر گرفته یونسکو برای آثار جهانی خواهد بود که با تداوم ناهماهنگی با آن ها امکان خروج این اثر از لیست آثار جهانی محتمل تر می شود. بازار تبریز طی سال های اخیر دچار حادثه های متعددی شده و در حال حاضر علاوه بر تامین امنیت کالبدی و تاسیساتی آن، حفظ حریم و تغییر کاربری مناطق مسکونی پیرامون این بازار و تبدیل به انبار کالاهایی به ویژه اشتعال زا، از جمله مواردی است که هویت جهانی بزرگترین بازار مسقف را متزلزل خواهد ساخت.
سخن آخر اینکه، تکرار تاریخ از آن ملتی است که از گذشته درس نگرفته اند، حال اگر اندیشه و عمل چراغ راه قرار گیرد، رسیدن به اهداف میسر خواهد بود، لیکن خاکستر تاریخ سوخته اگر بر عینک دیدمان رسوب کرده باشد، آتش زیر آن محتمل ست.
.......................
نویده رئوف فرد