با نگاهی به آثار متعدد استاد «حیدر عباسی» متلخص به «باریشماز یا آشتی‌ناپذیر» درمی‌یابیم که این شخصیت دارای نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نه تنها در زمینه‌های متعددی تخصص دارد بلکه به مانند ستاره‌ای در ادبیات عرفانی آذربایجان می‌درخشد.
باریشماز در آثار متعددش از جمله رمان (تبت یدا)، نمایشنامه (گولنده هر زامان)، سربست و شعر نو(دووارلار)، پوئیما (اودوملو دیرک، نغمه‌داغی، سس و...)، غزل (غزللر و قوشمالار)، داستان کوتاه (دارتیلمامیش دنلر) و ترجمه و شرح ادعیه (هفتاد بند استغفار و نمی از یم) آثار بی‌نظیری را خلق کرده است.
«باریشماز» در مقاله (حبل ممدود)، ترجمه (نهج‌البلاغه، مثنوی و...)، شرح و تفسیر (شرح انور)، چهارپاره (دوردلوک لر) و مثنوی (والعصر) نیز قلم فخیم و باصلابت خویش را به چالش کشیده و آثاری ماندگار خلق کرده است.
«محمد مشتری»، از صاحب‌نظران و پژوهشگران آثار استاد عباسی، وی را «بوسات» ادبیات عرفانی آذربایجان می‌داند و می‌گوید: نکته قابل تأمل اینجاست که هیچ‌یک از این آثار «باریشماز» نیستند و هیچ نقاد یا پژوهشگری نمی‌تواند استاد عباسی را تنها با استناد به این آثار ادبی معرفی کند.
«مشتری» که از صاحب‌نظران و پژوهشگران آثار استاد عباسی است، وی را «بوسات» ادبیات عرفانی آذربایجان می‌داند
[محمد مشتری از پژوهشگران آثار استاد عباسی]
وی اضافه کرد: این حقیقت آشکار است که به قول خود استاد «اکثر نویسندگان، حکیمان و هنرمندان و در مجموع مردان بزرگ ذوالفنون هستند؛ این از خصائص و قدرت بزرگ مرداناست».
وی ادامه داد: با این حال نمی‌توانیم این قوّه و برتری و همچنین هنرهای دیگری چون خطاطی، مجسمه‌سازی و نقاشی استاد عباسی را در باور خویش سند کنیم و با اتکا به آنها «باریشماز» را با این هنرها تعریف نماییم.
«مشتری» در پاسخ به این پرسش که «باریشماز» در همه این قالب‌های ادبی و نیز زمینه‌های هنری چه می‌خواهد بگوید؟ تصریح کرد: او برای جامعه خویش و در مقیاس وسیع‌تر و بدون مرز برای جامعه جهانی حرفهای ناگفته‌ای در سینه دارد.
وی ادامه داد: آثار «باریشماز» بر اساس خوانش سمبلیک و سنگ نشان محوری که همگی از آن پیروی می‌کنند، با اتفاق‌ها و جریان‌های واقع‌گرایانه یا به تعبیری «بینش اولیه رئالیستی» شروع می‌شود و در نهایت پایانی اساطیری و ایده‌آل «هدف نهایی ایده آلیستی» دارد.
به گفته «مشتری» این موضوع نمایانگر نوع بینش و نگاه اوست که از سرچشمه‌های ناب اندیشه‌های ایده آلیستی به شمار می‌رود و آن پیروزی نهایی خیر بر شر است که در تمام ادیان الهی، داستان‌ها، اساطیر ملت‌ها و فرهنگ‌های جهان وجود دارد.
«باریشماز»، احیاگر معرفت اسلامی در ادبیات ترکی
استاد حیدر عباسی که با تخلص «باریشماز» به معنای «آشتی‌ناپذیر» یا «نفرت‌کننده از پلیدی و پلشتی» شناخته می‌شود، بیش از چهار دهه از عمر خود را صرف خلق آثاری کرده که در آنها خرد معرفت‌محور با ادبیات ترکی آذربایجانی و اندیشه‌های جهانی تلفیق شده است.
استاد عباسی به پاس تلاش‌هایش در عرصه فرهنگ و ادب، گواهینامه درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده و شاعری جامع‌الاطراف و معرفت‌پیشه‌ای پیش‌رو به شمار می‌رود که با خلاقیت بی‌نظیرش، ادبیات کهن آذربایجان را حفظ کرده و آن را ارتقا داده است.
در نخستین نگاه، ترجمه و تفسیر مثنوی معنوی با عنوان «شرح انور» از جمله مصادیق آثار معرفت‌محور «باریشماز» است که در سه جلد، طی بیش از پنج دهه تلاش به زبان ترکی آذربایجانی نگاشته شد و یکی از شاهکارهای عباسی در زمینه معرفت اسلامی است.
[کتاب شرح انور، تفسیر مثنوی معنوی به زبان ترکی]
او نه تنها در ۶ جلد متن مثنوی را ترجمه کرد، بلکه با ترجمه، شرح و تفسیر خود، لایه‌های عمیق معرفتی آن را برای مخاطبانش گشود؛ اما برای شناخت عمیق «باریشماز» و آثارش از دیدگاه معرفت اسلامی شواهد دیگر بسیاری هم وجود دارد.
«شرح انور»، در ۲ جلد، متن عربی خطبه‌ها و کلمات قصار امام علی (ع) را به زبان ترکی ارائه می‌دهد و «نمی از یم» هم ترجمه و شرح دعای صباح و منسوب به حضرت علی (ع) است که با شرح عرفانی استاد «عباسی»، دریچه‌ای به عرفان عملی و سلوک معنوی می‌گشاید.
«هفتاد بند استغفار» هم به عنوان یک متن عرفانی از استاد «باریشماز» نشانگر عمق تأملات در سیر به سوی حق است و از کنار ترجمه ۱۲ دعای صحیفه سجادیه توسط استاد «باریشماز» نیز نمی‌توان به سادگی عبور کرد زیرا این اثر، از دیگر تلاش‌های او برای انتقال معارف اهل بیت (ع) به زبان ترکی آذربایجانی است.
Save