در حالی که حفظ سنت ها و آیین های مردمی باید یکی از اولویت های هر جامعه و مردمان آن باشد تا هویت و جایگاه عمومی آنها لطمه پذیر نشود، اما برخی از عادات و رفتارهای ناشی از توسعه یافتگی کم کم ابعاد فرهنگی کشور را تهدید کرده و بسیاری از سنت های تاریخی این مرز و بوم را به مسیر نابودی می کشاند یکی از این آیین های مهم، تاریخی و سنتی مربوط به شب یلدا است.
بی توجهی به گذشته های پرافتخار، پشت پا زدن به داشته های تاریخی، تقابل بین سنت و مدرنیته، زندگی ماشینی، کاهش تعداد اعضای خانوارها، تسلط فن اوری های نوین بر زندگی روزمره، شیوع بیش از حد تجملات و رفتارهای تشریفاتی صرف از جمله عواملی است که سنت زیبا و منطبق بر ذات انسانی شب یلدا که در آذربایجان از آن به عنوان " چیله گئجه سی" یاد می شود، را به مسیر قهقرایی می کشاند.
دهه های گذشته اعضای خانواده که فراوانی آن نسبت به تعداد کنونی خانواده ها بیشتر بود، دور اتاق های کوچک و بزرگ گرد هم می آمدند و بدون هیچ گونه تشریفات زاید با گفتن و شنیدن حرف های همدیگر شبی به یاد ماندنی و خاطره انگیز را رقم می زدند طوری که اصالت آن چله گئجه سی های قشنگ نشان از پاکی، بی آلایشی و خالص بودن آن داشت و اینکه خاطرات آن شب هنوز در اذهان بسیاری از میان سالان و کهنسالان باقی مانده است، نشانه ای از شب های یلدای واقعی است.
خاطره گویی ها، نقل قصه های تاریخی، گرامی داشتن بزرگان خانواده و یاد و خاطره درگذشتگان، استفاده از چند قلم میوه و غذاهای سنتی بدون کوچکترین تشریفات از جمله عناصر مهم شکل دهنده شب های یلدا در گذشته بود که امروز خبری از این زیبایی ها وجود ندارد.
متاسفانه امروز با وجود ظهور و بروز امکانات و شرایط جدید و فن آوری ها، به دلیل پرداختن بیش از حد به حواشی و به حاشیه راندن اصل داستان، شب های یلدا به یکی از گران ترین شب های زندگی ایرانیان تبدیل شده است که تداوم چنین روندی بدون تردید در آینده منجر به نابودی این سنت تاریخی خواهد شد، همچنانکه بسیاری از آیین ها مثل چهارشنبه های آخر سال و بارات گئجه سی، جشن های مردمی نیمه شعبان، دید و بازدید های نوروزی و سایر مراسم ها که دیگر محلی از اعراب در سنت های خانوادگی ایرانیان همچون قدیم ندارد.
یکی از شهروندان تبریزی در گفت و گو با ایرنا، از اینکه چیله گئجه سی به یکی از مصیبت های اصلی خانواده ها تبدیل شده است، ابراز گلایه کرد و گفت: فلسفه اصلی این رویدادها حفظ سنت ها و صله رحم و شب نشینی های دورهمی است، اما گرانی میوه، تنقلات و آجیل باعث شده است هرگز این دورهمی ها شکل نگیرد.
قاسم رهپویی ۶۰ ساله با بیان اینکه شب های یلدا تا چندین سال گذشته اصالت خود را حفظ کرده بود، ادامه داد: مشکلات اقتصادی و معیشتی همه را درگیر زندگی خود کرده و اصلا" فرصت برای برگزاری شب یلدا مثل گذشته با حضور تمام اعضای خانواده نیست.
وی اظهار کرد: هر چند در سال های گذشته پول کمتری نزد مردم بود، اما با همین اندک بضاعت ها بیشترین و بهترین شرایط را برای شب های یلدا ایجاد می کردیم و همه دورهم به راحتی آن شب طولانی را سپری کرده و با فراغ بال و بدون هیچ نگرانی فردای خود را آغاز می کردند.
رهپویی گفت: اما امروز اگر کسی بخواهد مراسم شب یلدا به معنی واقعی و با حضور همه اعضای خانواده برگزار کند، هزینه های سرسام آوری باید متحمل شود که باید از فردای آن شب به فکر جبران مافات بوده و تمام تمرکز جسمی و ذهنی خود را برای جبران کاستی های یک شب به کار گیرد.
وی با بیان اینکه خانواده ها نیز به بهانه مدرنیسم و تجددگرایی حلقه آیین های سنتی مثل چله گئجه سی را تنگ تر و تنگ تر می کنند، تشریفات زاید را عاملی مهم در به حاشیه راندن شب یلدا دانست و ادامه داد: در حالی که می توان با هزینه های پایین و با نوع غذای ساده این شب را در خاطره ها حک کرد، بنا به دلایل نامعلوم و غیراقتصادی خانواده ها همواره به دنبال انباشت انواع غذا فقط برای یک شب هستند و این هزینه های هنگفتی را به بار می آورد.
Save