مجموعه تاریخی «باغشمال» که در افواه عمومی تبریزیان به «شازدا باغی» معروف بود، در حدفاصل خیابان های باغشمال و کمربندی آزادی این شهر قرار داشت و گفته می شود بنیان آن به دوره حکمرانی «آق قویونلوها» می رسد.
آق قویونلوها در زمان حکمرانی شان در قرن هشتم قمری به تبریز و توسعه آن اهمیت ویژه ای قایل بودند و به همین دلیل نیز عمارات و باغات باشکوهی همچون «ایل گولی» (شاه گولی) و مجموعه عمارات «باغشمال» را برای تفریح و تفرج خود احداث کردند.
عمارت تاریخی «کلاه فرنگی» نیز یکی از دهها عمارت مجموعه «باغشمال» بود که به دستور یعقوب آق قویونلو ساخته شد و تا حوالی سال های ۱۳۰۸ شمسی که تخریب بافت تاریخی تبریز به بهانه نوسازی آن، در دوره محمدعلی خان تربیت، آغاز شد، پابرجا بود.
در آن سال ها که پهلوی اول در ابتدای پادشاهی و به دنبال محکم کردن جای پای خود بود، به دلیل کینه و نفرت وی از قاجار، بسیج عمومی مسوولان و دولتمردان برای نابودی هر گونه نماد معماری باقیمانده از این سلسله در همه جای ایران به راه افتاده بود.
تاج الملوک، همسر رضاخان، در کتاب خود به صراحت به کینه رضاخان از قاجارها اشاره می کند و با ابراز تاسف از ویرانی ساختمان ها و عمارات تاریخی تهران و تخریب باغات و بناهای قاجاری آن به دست شهرداری، می گوید که وقتی به رضاخان گفته که حیف است این آثار تخریب شوند، او پاسخ داده که دلش نمی خواهد هیچ اثر و نشانه ای از قاجارها را ببیند.
تخریب مجموعه تاریخی «باغشمال» تبریز با عمارات و ساختمان های تاریخی اش که در طول حداقل ۴۰۰ سال و در دوره سلسله های حکومتی آقو قویونلوها، صفویان و قاجار احداث شده بودند، در اثر چنین تفکری نابود شدند و یک به یک از میان رفتند.
البته ناگفته نماند تا دهه ۱۳۴۰ شمسی نیز هنوز چند تایی از عمارات مجموعه تاریخی «باغشمال» که امروزه عکس های فراوانی از آنها در دسترس است، باقیمانده بود.
حال شهرداری تبریز که بخشی از اراضی مجموعه تاریخی «باغشمال» را از ارتش تحویل گرفته است، در صدد برآمده که در یک اقدام نیکو، برخی از عمارات این مجموعه را بازسازی و احیا کند؛ اتفاقی که با اقبال شهروندان تبریز مواجه شده است.
بر اساس طرح شهرداری، مقرر است عمارت «کلاه فرنگی» به شکل قدیمی آن در بنایی متشکل از ۲ سالن و یک فضای گنبدی شکل هشت ضلعی در وسط عمارت در جهت شرقی غربی، با زیربنایی به وسعت یک هزار و ۹۰۰ مترمربع ساخته شود و اجرای آن اکنون در مراحل آماده سازی برای بتن ریزی فونداسیون است.
تأکید شهردار تبریز بر تکمیل عمارت "کلاه‌فرنگی" با کاربری فرهنگی
شهردار تبریز با اشاره به ضرورت بازسازی عمارت تاریخی «کلاه فرنگی» مجموعه «باغشمال» این شهر بر لزوم پیش‌بینی اعتبار لازم تکمیل پروژه عمارت کلاه‌فرنگی در سال آینده تأکید کرد.
یعقوب هوشیار اظهار کرد: پروژه عمارت کلاه‌فرنگی یکی از پروژه‌های نیمه‌تمام برای بازیابی هویت تاریخی تبریز در محدوده مجموعه فرهنگی پارک باغشمال است که متوقف شده است.
وی افزود: مطالعات تکمیلی پروژه عمارت کلاه‌فرنگی در سال جاری انجام می‌شود و با پیش‌بینی اعتبار لازم عملیات عمرانی آن در سال آینده انجام و مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.
هوشیار خاطرنشان کرد: کاربری عمارت کلاه‌فرنگی، فرهنگی بوده و در راستای رویکرد اجتماعی شهرداری تبریز احداث و مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.
وی یادآور شد: این پروژه در ادامه تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و در راستای احیای هویت تاریخی محدوده پارک باغشمال است که تلاش داریم سال آینده تکمیل شود.
شهردار تبریز همچنین با اشاره به اقدامات صورت گرفته قبلی در این پروژه گفت: در کنار ستون‌بندی و بتن‌ریزی انجام گرفته، کف‌سازی مسیر منتهی به ضلع جنوبی عمارت کلاه‌فرنگی نیز در دو ماه گذشته اجرایی شده است.
Save